Het Romeinse begin van Xanten begint met de aankomst van de legioenen in 13 v. Chr. Het legerkamp Vetera wordt aangelegd bij de Rijn in de voorbereidingen op de geplande campagnes in Germanië. Zoals gewoonlijk vormt er zich een nederzetting dichtbij het kamp van handelaren, handwerklieden en andere personen die geld verdienen het spullen verkopen aan de soldaten.

Al gauw worden na een aantal mislukkingen de oorlogen in Germanië gestaakt en volgt er een periode van rust en voorspoed voor de stad. Tijdens de Bataafse Opstand (rond 69 – 70 v. Chr.) worden het kamp en de stad echter volledig platgebrand. Deze tegenslag blijkt van korte duur en drie decennia later zijn zowel het kamp als de handelsplaats herbouwd aan de Rijn. De nieuwe stad genaamd Colonia Ulpia Traiana is een van de weinige steden met de hoge status van colonia buiten Italië. Naast prestige zijn aan deze titel privileges verbonden zoals belastingvoordelen.